ارزیابی کیفیت و آلودگی آب رودخانه تیره، در حدفاصل شهرهای بروجرد – دورود (استان لرستان)

رودخانه تیره یکی از رودخانه¬های مهم و سرشاخه های اصلی رودخانه دز در استان لرستان است. هدف از این مطالعه، ارزیابی کیفیت هیدروشیمیایی آب رودخانه و بررسی شدت آلودگی احتمالی آن¬ است. برای این منظور 14 نمونه آب در طول رودخانه برداشت گردید. در نمونه¬های جمع¬آوری شده غلظت آنیون¬ها و کاتیون¬های اصلی، نیترات، فسفات و همچنین غلظت برخی فلزات سنگین به روش های استاندارد اندازه¬گیری شد. نتایج حاصل از بررسی¬های کیفی نمونه¬های آب نشان می¬دهد که کیفیت آب رودخانه تیره - سیلاخور بیشتر تحت تأثیر واحدهای سنگی (به ویژه سازندهای آهکی) است. غلظت یون¬های اصلی در طول رودخانه دارای نوسانات زیادی است و به طور میانگین از 34/53 میلی¬گرم در لیتر برای سدیم و 75/93 میلی¬گرم در لیتر برای کلر تغییر می¬کند. علت این نوسانات عمدتاً ویژگی های زمین¬شناسی منطقه است (به جز نمونه 12 که متأثر از فاضلاب¬های شهر دورود است). تیپ آب رودخانه در اکثر نقاط بی¬کربناته – کلسیک و ph آن قلیایی (89/7 تا 90/8) به دست آمد که در رده آب¬های سخت و خیلی سخت قرار می¬گیرد. فرایندهایی مانند انحلال، تبادل یونی و ورودی¬های انسان¬زاد موجب تغییرات غلظت آنیون¬ها و کاتیون¬ها و در نهایت تغییر کیفیت آب رودخانه شده اند. همچنین با محاسبه شاخص اشباع¬شدگی مشخص شد که نمونه¬های آب نسبت به کانی¬های کلسیت، دولومیت و آراگونیت در حالت نزدیک اشباع و نسبت به ژیپس، هالیت و انیدریت حالت تحت اشباع دارند. آب رودخانه همچنین از نظر مصارف کشاورزی و بر اساس نمودار ویلکاکس کمی شور (برای کشاورزی تقریباً مناسب) و شور (با اعمال تمهیدات لازم، مناسب برای کشاورزی) است. از نظر غلظت فلزات سنگین، آب رودخانه تیره – سیلاخور به جز در مورد فلز آرسنیک آلودگی نشان نمی¬دهد و غلظت هر یک از فلزات (به جز آرسنیک) پایین¬تر از مقادیر مجاز توصیه شده به وسیله who است. بر اساس نتایج حاصل از تحلیل آماری چند متغیره (همبستگی، تحلیل خوشه¬ای، تحلیل مولفه اصلی) نیز می¬توان چنین استنباط کرد که فلزات مس، نیکل، روی، کروم و کادمیم دارای منشأ عمدتاً زمین¬زاد بوده و فلزات سرب و آرسنیک به احتمال زیاد دارای منشأ انسان¬زاد هستند.